(cerkak menika kapacak wonten ing Antologi Cerkak "TEPUNG"
Dinas Kebudayaan Daerah Istimewa Yogyakarta)
Dinas Kebudayaan Daerah Istimewa Yogyakarta)
Dhenok, bocah wedok iku jenenge. Wis telung dina iki
dheweke lunga saka omah. Kabur kanginan, saparan-paran ora nggawa sangu
apa-apa, saliyane kang nyantol nang awake, seragam lan tas sing dicangklong saben
dinane, menyang lan mulih sekolah. Dhenok rumangsa isin lan ora ngira babar
pisan, bakal ana lan meruhi lelakon ing Dina Senin esuk iku. Wong tuane—utamane ibune—wis keblinger srawung jaman moderen…
****
Wartono pirang-pirang
dina iki nganggur. Bojone, Surtini, saben dina hawane uring-uringan, weruh
Wartono gaweyane mung tura-turu lan
klepas-klepus udud nang ngomah.
“Mas, kowe ki
piye, wong lanang kok ora tanggungjawab. Delengen kae, anakmu kapiran, butuh
ragad kabeh. Rumangsamu nek mung tura-turu, udad-udud ngono kuwi ana dhuwit
tiba saka langit, ngono pa?!” suarane Surtini pating pecuthat, ngabangake
kupinge sing lanang.
“Rumangsamu
aku ki ra usaha pa? Ning ya karang kahanan, piye maneh. Dasar wong wedok, mung
ngerti penake wae!” Wartono wangsulan njenggereng, persis macan turu dikagetake.
“Piye Mas,
aku mung ngerti penake wae? Tak kandhani, urip karo kowe ki akeh rekasane
tinimbang penake. Bandhaku entek tok nggo ngalor ngidul, ora ana hasile. Banjur
isamu ki apa tak takon?” suarane Surtini tambah ndridil.
Braaaakkk!
“Isa meneng
ora!!” Wartono muntab. Meja kang wis gapuk iku digebrak, dingklik nang cedak sikile
ditendang.
Surtini ora
gigrig, malah tambah metu siunge. Omongane saya ndadra, karo krompyangan nyenggol apa wae ana sandinge. Nek
wis ngono kuwi, njero omah hawane dadi panas. Anak-anake mung isa meneng karo
mrebes mili, wedi nek melu disantlap wong tuwane, lan uga isin karo tangga
teparo, saben dina krungu padudon ngono-ngono kuwi wae.
Mula buka
kahanan ekonomi kaluarga Wartono isa morat-marit kaya ngono iku isa diarani
kleru ing pasrawungan, gampang kapilut srawung anyar kareben diarani moderen
utawa gaul. Rikala samana, warisan tinggalan wong tuwane Wartono
lan Surtini iku jan-jane ora sethithik. Ananging amarga wong loro kakehan
pepinginan sing ora-ora, dadi kabeh mau padha thithil mbaka sithik. Kepara
saiki malah katlikung utang ing ngendhi-endhi papan. Surtini kondang kaloka ing
kampung dadi artis desa amarga penampilane kang glamour, persis selebriti ing infotainment
televisi. Wartono uga ora kalah anggone jor-joran dhuwit, malah seneng main judi
barang.
Tangga teparo
isane mung ngelus dada, saben dina krungu regejegan kaya ngono iku. Sabisa-bisa
padha aweh pambiyantu, utamane kanggo anak-anake kang cacahe lima. Untung wae,
saiki sekolah ana ing tingkat dasar negeri digratiske karo pamerintah, dadi
isih isa mambu sekolah. Lan untunge maneh, anak-anake mau jelema, ora neka-neka
kaya jaman cilikane wong tuwane mbiyen. Dhenok, sing mbarep, isa momong lan
mimpin adhi-adhine.
****
Sore iku, sawise padudon karo bojone, Surtini ngademke
pikir nang ngarepan, dene bojone embuh nggeblas lunga nang endi. Dumadakan ana mobil mewah mandheg ing
dalan ngarep omah. Wong wadon ayu mudhun saka mobil. Ndelok rupa lan sandang
panganggone mesti wong sugih. Umure sajak sapantaran karo Surtini, ananging amarga
perawatan dadi katon luwih enom
tinimbang Surtini.
“Surtini to iki?”
Surtini kaget. Ora ngerti sapa
priyayi iki.
“Mosok kowe lali karo aku to Tin.
Ditamatke sing tenan!?”
Surtini bingung, nyoba
ngeling-eling.
“Oalaah. Iki Lasmi to? Lasmini,
kancaku sekolah mbiyen. Jan pangling aku. Ayu tenan kowe saiki…” Wong wadon loro iku padha rangkulan.
“Wis suwe banget ya awake
dhewe ora ketemu. Jare krungu-krungu kowe melu bojomu nang kutha? Ayo kene
lungguh karo crita-crita.”
“Iya bener, Tin. Aku pancen
pindah Jakarta sawise nikah biyen, ngetutake tugas bojoku. Ning saiki balik
desa maneh. Mula aku mrene arep omong-omongan karo kowe.”
Sawise padha lungguh lan
disuguh wedang saanane, wanita kang aran Lasmini mau banjur crita ngalor ngidul
maneka warna. Dheweke dadi bojone pejabat kementrian pusat kang makarya ing
Jakarta. Mula iku banjur pindah mapan nang kana. Wis pirang-pirang taun
omah-omah ananging durung diparingi momongan, Lasmini rumangsa suntuk, mula
kepengin bali lan mbukak usaha nang desa,
ngenggoni omah tinggalane wong tuwane kang sasuwene iki—sawise wong tuwa loro-lorone tilar donya—mung dikosongake, dirumat karo rewange. Lasmini ngajak
Surtini mbantu dheweke dadi asisten pribadi.
“Gelem to Tin? Mung ngancani
aku, kok. Engko tak gaji gedhe lan kabeh
butuhmu tak cukupi wis.”
“Ning aku ki ra nduwe
pengalaman kerja apa-apa je Las, terus aku nyambut gawene piye engko?”
“Halah, tenang wae. Kaya kandhaku
mau, mung ngancani aku. Nang kene ki tepungku durung akeh, mula butuh
bantuanmu.”
Surtini kelingan Wartono sing
nganggur lan kabutuhan omah saben ndina kang tambah akeh.
“Lha, bojomu piye Las? Apa
melu pindah uga?”
“Oh, manawa bojoku tetep mapan
lan makarya ing Jakarta. Paling pendak akhir pekan, Setu utawa Minggu mrene
nileki aku. Piye Tin, gelem to?”
Surtini sajak mikir, ning ing ati
bungah, bakal duwe pametu.
“Ya wis Las, aku gelem. Aku
tak kandha bojoku dhisik.”
“Lah, ngono iku lho…” Lasmini
ngruket Surtini kenceng. Surtini gelagepan, kaya ana rasa aneh mrambat nang
atine.
***
Surtini sida dadi asisten
pribadine Lasmini. Ing ngendhi wae papan tansah melu laku lan glibete Lasmini
sing mulai misuwur dadi pengusaha wanita—sanajan embuh iku usahane apa, ora ana
sing ngerti. Sandang panganggo lan apa wae kang nyantol nang awake malih trendy lan nggawa merk. Wartono uga
katutan mulya, dadi kapitayane Lasmini. Uripe Wartono sakaluarga sing sarwa
kacingkrangan malih mulya maneh kaya mbiyen sadurunge kentekan bandha amarga
polah tingkahe kang ora prasaja. Anak-anake ketok seneng, malah saben prei
sekolah melu wong tuwane dolan omahe Tante Lasmini.
Ananging ana kang owah saka
tindak tanduke Wartono lan Surtini karo masarakat sakiwatengene. Saiki wong
loro bebojoan iku ora gelem melu ombyaking warga, srawung ing madyaning masarakat.
Saben ana pasamuan lan apa wae bot karepotane warga, Wartono lan Surtini ora
tau metu lan aweh pambiyantu. Malah ana saweneh warga krungu manawa Wartono wis
tau ngomong yen srawunge saiki wis bedha. Tepungane saka kalangan elit lan
gaul, bedha karo masarakat sakitare sing isih ndeso. Tangga teparo rasane jengkel ananging isane mung ngelus
dhadha karo ngundhamana muga-muga wong loro iku nemoni rubeda, kareben sadar
karo tingkah lakune sing ora bener.
***
Esuk iku, bubar upacara
bendera, guru-guru arep nganakake rapat penting, mula murid-murid dikon sinau
mandiri nang omahe dhewe-dhewe. Dhenok seneng banget, isa bali gasik. Dhenok
ora pengin langsung bali nang ngomah, ananging tumuju omahe Tante Lasmini, arep
nemoni wong tuwane.
Senin esuk
iku, omahe Lasmini katon sepi saka njaba. Dhenok kang wis apal banget omah iku banjur
clingak-clinguk muteri pakarangan. Lawang mburi ora dikunci, ngati-ati dheweke
mlebu. Ora ana wong katon ing njero. Dumadakan krungu suara aneh, kaya wong
lagi bekerengan. Suarane lamat-lamat saka kamare Lasmini. Dhenok ngati-ati
nginjen saka bolongan kunci. Sumedhot atine Dhenok weruh kadadeyan ing njero
kamar. Ibune karo Lasmini lagi uleng-ulengan nang nduwur dipan. Bocah kang
mulai ngancik dewasa iku ngerti apa kang dilakoni wong loro iku. Dhenok rumangsa
isin lan ora ngira babar pisan, bakal ana lan meruhi lelakon iku. Dadane krasa
mbesesek, karo nangis mrebes mili mlayu ninggalake omah iku.
***
Warga ing kukuban dusun kono
geger. Akeh polisi pating sliwer nyatroni panggonane Lasmini. Pak Dukuh lan Pak
RT uga dijaluki katerangan ing lokasi. Ora nyana babar blas jebul Lasmini wis suwe dadi target
operasi (TO) pihak kepolisian. Ing lokasi, polisi kasil gropyok Lasmini lan
kanca-kancane sing lagi pesta sabu-sabu. Sadurunge iku pihak berwajib wis kasil
ngrangket Wartono kang diduga dadi kurir. Surtini uga diglandang nang kantor
polisi awit ana ing lokasi lan dicubriyani melu sekongkol pas gegeran kuwi.
Sawise
kadadeyan iku para warga disepuhi dening Pak Dukuh lan Pak RT ngadhani rembug
bareng ngengingi sasrawungan ing lingkungan kono. Pak Dukuh mrayogakake supaya warga luwih ngraketake pasrawungan lan
tembayatan ing bebrayan saben ndinane kanggo nangkal pengaruh negatif pergaulan modern. Diputusake uga ing rembug iku
para warga bakal guyub saiyeg saeka praya bareng-bareng nggulawentah anak-anake
Wartono lan Surtini sing kapiran, jer bocah-bocah iku durung ngerti masalah apa-apa
sing dilakoni wong tuwane. Dhenok kang lunga
lan durung ana kabare, uga diupadi ana ngendi dununge. Kabeh ontran-ontran iki
amarga wong tuwane sing gampang kapilut srawung anyar sing dianggep moderen ananging satemene malah jlomprongake
ing jurang kasangsaran.●
(2017)